Mut TAŞHAN
Mut'taki bu han Taşhan
olarak bilinir. Seyyid Alaeddin Ali es Semerkandi torunlarından Hacı Sunullah
paşa tarafından 1723 yılında yaptırılmıştır. Tam Teşekküllü bu han, Osmanlı han
mimarisinin en mükemmel örneklerinden biridir. Ben Hanın 1979-80 lere kadar
Zanaatkarlar tarafından kullanıldığını bilirim. Taşhan şimdilerde Turizme
Kadınlar el emeği ürünleri satış yeri olarak hizmet veriyor.
Han muntazam kesme taşla
yapılmıştır, 36 odası, her odada ocağı ve bir ağzı açığı(bacası) vardır.
Revaklar(sundurma) ve odalar tonoz(Yarım silindir) kubbelidir. Revakları yığma
taş ile örülerek sütunlar tutar.
Hanın kapısı güneye açılırdı, daha
sonra değiştirilerek doğu ve batıdan odalar bozularak, doğu ve batı kapısı
olarak iki kapı yapılmıştır. Ayrıca Hanın sağında katırlık denilen büyük bir
bina var idi, şu anda burası yıkılmıştır. Üstündeki ikinci kata kapının
sağındaki ve solundaki taş
basamaklı iki merdivenden çıkılırdı. Güneydeki 5. odadan kemerli bir kapı ile
katırlığa geçilirdi.
Gelelim Bazı İddialara.: 1-Han vakıf malımıdır?
İbrahim Hakkı Konyalı Kitabında
şöyle der: Binanın vakf olduğu hakkında herhangi bir vesika elimize geçmedi.
Han Aliyy-i Semerkandi'nin torunlarından Hacı Sun'ullah Paşa H.1136 M.1723
yıllarında yaptırmıştır. Han şimdi Paşa'nın torunlarının tasarrufundadır.
2-Han Karamanoğullarındanmı
kalmıştır?
Mut Kalesi 1223 yılında
karamanlıların beyi Nureddin beğ tarafından kuşatılır 40 gün süren savaştan
sonra fethederler ve kaleyi kökünden yıkarlar. Karamanoğulları sadece
Karamanoğlu ibrahim beğin tarafından 200 odalı han han yapılır sonra yıkılır bu
yıkıntılarla1606-1611 yılları arasında kuyucu murat paşa tarafından yeniden
yaptırılmıştır. 200 odalı hanın kitabesi kale duvarına konur, daha sonra Kal'e
duvarından sökülerek simdi kal'e içindeki Ortaokulun duvarına yerleştirilir 834
H., 1430 M. tarihli han kitabesi Taşhana ait degildir. O şimdi yok olan 200
odalı bahsedilen hanındır. Han Osmanlı Mimarisi ile yapılmıştır (karamanoğluna
has mimari yoktur, selçuklunun has mimarisi vardır). Karamanoğlu beyliği 1398
de sona erdi, Ara ara ayaklanmalar ve beyliği tekrar canlandırmalarla 1501
yılında tam egemenliği son bulmuştur.
3-Han Davut Paşa kışlasımıdır?
Bunu İddia eden Içel tarihi
sahibinin bu hanı Davut Paşa Kışlası şeklinde kabul etmesi yanlıştır. Ayrıca
Konya Müzesinin eski Müdürlerinden merhum Yusuf Akyurd'un hanın Lal Paşa
tarafından yaptırıldığı hakkındaki görüşüde yanlıştır. (İbrahim Hakkı Konyalı.
Karaman tarihi, Ermenek Mut abideleri.)
Hanı Yaptıran Sunullah Paşa 1651 yılında Mut’a doğmuş, seçkin bir ailenin bireyidir. İsmi Kayıtlarda, Zeynel abidin, Sunullah Paşa ve Hacı Abidin paşa olarak geçer. Yükselerek Mirimiran olup 1135 de İçel Mutasarrıfı oldu, ölünceye kadar bu görevini yürütmüştür. Mut’taki Taşhan, şimdi yıkıntısı bulunan “Aşağı köprü”, “Yapıntı köprüsü” onun eserleridir. Mut içindeki Taş köprüde onun eseri olabilir
Torunları Mut’ta Arslan, Yıldız, Şimşek”, Ünnü, Üstündağ, İnanıcı, Yerlikaya ve Şirvani soyadlarıyla anılıyorlar. Halk arasında “beğler” diye tanınırlar. (Büyük İslam alimi Şeyh Ali Semerkand'i soyundan oldukları Nakibul Eşraf defterinde kayıtları ve bir adet şecereleri vardır) Şevval 1138 (Haziran 1726) de vefat etmiştir..
İ.Hakkı Konyalı Göksel Ata 10-04-2022
Karaman Tarihi, Ermenek Mut Abideleri